264/2014

Πρόεδρος: Ναπολέων Ζούκας

Εισηγήτρια: Ερατώ Κολέση

Δικηγόροι: Χαρ. Τσιρογιάννης, Νικ. Γουγουλάκης

Ανάκληση δωρεάς αν ο δωρεοδόχος φάνηκε με βαρύ παράπτωμα αχάριστος στο δωρητή ή στενό συγγενή του, με άτυπη (και επί ακινήτου) δήλωση.

Επί αμφισβήτησης του λόγου ανάκλησης, αναγνωριστική αγωγή δωρητή, δυνατή δε sώρευση και αιτήματος αναζήτησης δωρηθέντος.

Επί ακινήτου μεταβιβασθέντος στο δωρεοδόχο κατά κυριότητα, καταδίκη του σε δήλωση βούλησης. Δυνατή και καταψηφιστική αγωγή αδικ. πλουτισμού με αίτημα καταδίκη σε επιστροφή του δωρηθέντος.

Μη ανακλητέες δωρεές από ιδιαίτερο καθήκον ή ευπρέπεια, κατ’ ένσταση. Μη ηθική υποχρέωση αλλά νομική μεταξύ γονέα και τέκνου.

 

{…} Κατά το άρθρο 505 ΑΚ, ο δωρητής έχει το δικαίωμα να ανακαλέσει τη δωρεά αν ο δωρεοδόχος φάνηκε με βαρύ του παράπτωμα αχάριστος απέναντι στο δωρητή ή στο σύζυγο ή σε στενό συγγενή του και ιδίως αν αθέτησε την υποχρέωσή του να διατρέφει το δωρητή. Ως αχαριστία θεωρείται η βαριά αντικοινωνική συμπεριφορά ή διαγωγή του δωρεοδόχου, η οποία συνιστά παράβαση των κανόνων του δικαίου ή αντιλήψεων που επικρατούν στην κοινωνία περί της ηθικής και ευπρέπειας, η οποία πρέπει να οφείλεται σε υπαιτιότητά του (ΑΠ 1714/2007, ΑΠ 1982/2006 Δνη 48. 458, ΑΠ 1707/2005 ΧρΙΔ 6. 312). Εξάλλου, κατά το άρθρο 509 παρ. 1 του ίδιου Κώδικα, η ανάκληση της δωρεάς γίνεται με άτυπη (ακόμη και όταν το αντικείμενο της δίκης είναι ακίνητο) σχετική δήλωση του δωρητή προς το δωρεοδόχο, κατά συνέπεια και με αγωγή. Η δήλωση αυτή, που συνιστά άσκηση

διαπλαστικού δικαιώματος του δωρητή, επιφέρει τα έννομα αποτελέσματά της από

την περιέλευσή της στο δωρεοδόχο και εφόσον ο λόγος της ανάκλησης είναι αληθινός και μπορεί να δικαιολογήσει την ανάκληση (ΑΠ 1025/1998 Δνη 39. 1565, ΑΠ 849/1994 Δνη 37. 100, ΑΠ 530/1991 Δνη 33. 84). Σε περίπτωση που ο δωρεοδόχος αμφισβητεί είτε τη συνδρομή των πραγματικών περιστατικών που επικαλείται ο δωρητής ή και το ότι αυτά τα πραγματικά περιστατικά συγκροτούν τον προβαλλόμενο λόγο ανάκλησης, το ζήτημα θα πρέπει να λύεται δικαστικά με άσκηση αναγνωριστικής αγωγής εκ μέρους του δωρητή, που

βαρύνεται με την απόδειξη ότι συνέβησαν τα περιστατικά, που συγκροτούν τον προβαλλόμενο λόγο ανάκλησης (ΑΠ 457/1988 ΕΕΝ 1989. 229). Με την αγωγή αναγνώρισης της ανάκλησης μπορεί να σωρευτεί και αίτημα για αναζήτηση του δωρηθέντος. Η αγωγή αυτή είναι ενοχική και όχι εμπράγματη. Ο δωρητής δικαιούται ενοχικά σε αυτούσια απόδοση του δωρηθέντος. Ο τρόπος της αυτούσιας απόδοσης εξαρτάται από την ιδιαίτερη φύση του συγκεκριμένου κάθε φορά δικαιώματος που απέκτησε σ’ αυτό ο λήπτης. Έτσι, αν το δωρηθέν είναι ακίνητο και μεταβιβάστηκε στο δωρεοδόχο κατά κυριότητα, η επαναμεταβίβαση της κυριότητας, μετά την ανάκληση της δωρεάς, γίνεται με καταδίκη του δωρεοδόχου σε δήλωση βούλησης και μεταγραφή της σχετικής τελεσίδικης απόφασης και της δήλωσης του δωρητή ενώπιον συμβολαιογράφου για αποδοχή της απόφασης, κατ’

άρθρο 949 ΚΠολΔ και 1192 αριθμ. 4 ΑΚ (ΕφΑθ 7893/2006 Δνη 48. 549).

Είναι δυνατή η άσκηση από μέρους του δωρητή κατά του δωρεοδόχου, και καταψηφιστικής αγωγής με νομική βάση τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού (άρθρ. 904 επ., 509 ΑΚ) και αίτημα την κα ταδίκη του σε επιστροφή του αντικειμένου της δωρεάς, λόγω ανάκλησης της τελευταίας (αποτέλεσμα της οποίας είναι η αυτοδίκαιη ανατροπή της ενοχικής σύμβασης της δωρεάς για το μέλλον – ex nunc – και, συνακόλουθα, η γένεση της αξίωσης του δωρητή προς επιστροφή του αντικειμένου της δωρεάς κατ’ άρθρ. 904 επ.ΑΚ), οπότε το ζήτημα της συνδρομής ή μη του ανακλητικού λόγου θα αποτελέσει προδικαστικό ζήτημα στη σχετική δίκη (ΑΠ 905/2002 Δνη 44. 1346, ΑΠ 840/1994 Δνη 37. 100, ΕφΑθ 7893/2006 Δνη 48. 549).

Τέλος, κατά το άρθρο 512 ΑΚ δωρεές που έγιναν από ιδιαίτερο καθήκον ή από λόγους ευπρεπείας δεν μπορούν να ανακληθούν. Ως δωρεά από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον και από λόγους ευπρέπειας, χαρακτηρίζεται η δωρεά που ανταποκρίνεται, σύμφωνα με τις αντιλήψεις που επικρατούν κάθε φορά, σε κάποιο ιδιαίτερο ηθικό καθήκον του δωρητή ή την ευπρέπεια, άσχετα από τα ελατήρια της ενέργειας του δωρητή. Ο χαρακτηρισμός δε αυτός δεν εξαρτάται απ’ την ονομασία που της έδωσαν οι συμβαλλόμενοι, αλλά είναι έργο

του δικαστηρίου, με βάση τα πραγματικά περιστατικά της συμβάσεως. Ειδικότερα ιδιαίτερο ηθικό καθήκον δεν είναι το κοινό καθήκον που έχει κάθε άνθρωπος στους συνανθρώπους του, αλλά μόνο εκείνο που απορρέει από τις ιδιαίτερες σχέσεις του δωρητή προς το δωρεοδόχο και δεν υπάρχει στη δωρεά που γίνεται από τον πατέρα στο παιδί του, για να το ανταμείψει για τις περιποιήσεις του, αφού μεταξύ πατέρα και παιδιού υπάρχει νόμιμη υποχρέωση από το συγγενικό τους δεσμό. Δωρεά δε από λόγους ευπρέπειας, είναι εκείνη που ανταποκρίνεται στις κοινωνικές συνήθειες, ή τις απαιτήσεις τής κοινής γνώμης, ή γίνεται από κοινωνική υποχρέωση. Ο ισχυρισμός δε ότι η δωρεά έγινε από λόγους ιδιαιτέρου καθήκοντος ή από λόγους ευπρεπείας συνιστά ένσταση καταλυτική της

αγωγής (ΟλΑΠ 1404/1984 ΝοΒ 33. 97, ΑΠ 275/1985 ΝοΒ 34. 67, ΑΠ 1529/2009). {…}