6/2017 (Εκουσία Β)

Ειρηνοδίκης: Γεωργία Κωτούλα

Δικηγόροι: Ανθή Βακράτσα

 

Ο κληρονόμος αποκτά αυτοδίκια την κληρονομία προσωρινά αφού έχει δικαίωμα αποποίησης, ανεξάρτητα από τον γενεσιουργό λόγο της κληρονομικής διαδοχής. Αποποίηση κληρονομίας, με ποινή ακυρότητας, σε αποκλειστική τετράμηνη προθεσμία (με εξαίρεση δύο περιπτώσεις στις οποίες η προθεσμία είναι ενός έτους, δηλαδή αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό), αρχόμενη από τη γνώση της επαγωγής και του λόγου, επί δε διαθήκης η προθεσμία δεν αρχίζει πριν τη δημοσίευση.

Επί επαγωγής κληρονομίας σε ανίκανο για δικαιοπραξία (όπως ανήλικο), η άνω γνώση κρίνεται στο πρόσωπο του νομίμου αντιπροσώπου (όπως των ασκούντων τη γονική μέριμνα γονέων).

Αναστολή προθεσμίας αποποίησης για τους ίδιους λόγους αναστολής της παραγραφής. Αν ο κληρονόμος εμποδίστηκε να ασκήσει το δικαίωμα αποποίησης από δικαιοστάσιο ή άλλο λόγο ανωτέρας βίας στην τετράμηνη προθεσμία, αναστολή και μη λήξη της πριν την πάροδο 4 μηνών από την παύση της αναστολής (λόγω του ότι πρόκειται για προθεσμία μικρότερη των έξι μηνών).

Λόγο ανωτέρας βίας που αναστέλλει την συμπλήρωση προθεσμίας αποποίησης συνιστά ο χρόνος που μεσολαβεί αφότου ο νόμιμος αντιπρόσωπος του ανίκανου προς δικαιοπραξία υπέβαλλε στο δικαστήριο αίτηση για παροχή άδειας αποποίησης μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης, ως και η αντικειμενική αδυναμία των γονέων να ασκήσουν το νόμιμο δικαίωμα, ως τέτοιος δε κρίνεται και η υποχρεωτική αποχή δικηγόρων.

Κατά τόπον αρμόδιο δικαστήριο για παροχή της άδειας αποποίησης το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η κατοικία του ανηλίκου.

Μη νόμιμο αίτημα περί αναγνώρισης αναστολής της προθεσμίας προς αποποίηση εξ ανωτέρας βίας και δη λόγω πανελλαδικής αποχής των δικηγόρων, αφού αίτημα είναι η χορήγηση άδειας για την διενέργεια ορισμένων πράξεων και όχι η αναγνώριση ή μη αναστολής προθεσμιών, που αποτελεί αντικείμενο του ελέγχου της ουσίας της υπόθεσης.

 

Ο κληρονόμος με τον θάνατο του κληρονομούμενου αποκτά αυτοδικαίως, κατά την διάταξη του άρθρου 1846 ΑΚ, την κληρονομιά, ωστόσο η κτήση αυτή, όπως και το αντίστοιχο κληρονομικό δικαίωμα, είναι προσωρινή, επειδή σε αυτόν αναγνωρίζεται και δικαίωμα για αποποίησή της. Δικαίωμα αποποίησης έχει από τον νόμο κάθε κληρονόμος, ανεξάρτητα από τον γενεσιουργό λόγο κληρονομικής διαδοχής (διαθήκη, νόμο) με βάση τον οποίο καλείται στην κληρονομιά. Η αποποίηση της κληρονομιάς μπορεί και πρέπει επί ποινή ακυρότητας να γίνει μέσα σε αποκλειστική προθεσμία που προβλέπεται στην διάταξη του άρθρου 1847 ΑΚ (Αστ. Γεωργιάδης, ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου, άρθρα 1847-1848, αριθμ. 7, 10 Ε. Βουζίκας, Κληρονομικόν Δίκαιον (1972) παρ. 18. ΙΙΙ.1). Η προθεσμία αυτή κατά κανόνα είναι τετράμηνη (με εξαίρεση δύο περιπτώσεις, στις οποίες η προθεσμία είναι ενός έτους, δηλαδή αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή εάν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό ).Σύμφωνα με την διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 1847 ΑΚ η προθεσμία αποποίησης αρχίζει από τότε που ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή και τον λόγο της, ενώ σε επαγωγή από διαθήκη η προθεσμία δεν αρχίζει πριν από την δημοσίευση της διαθήκης. Εάν η κληρονομιά επάγεται σε πρόσωπο ανίκανο για δικαιοπραξία, η γνώση της επαγωγής και του λόγου της ελέγχεται στο πρόσωπο του νομίμου αντιπροσώπου (Κ. Παπαδόπουλου Αγωγές Κληρονομικού Δικαίου Α΄(1994) παρ. 91.4 σελ. 178). Ειδικότερα, σε περίπτωση ανηλίκου που τελεί υπό γονική μέριμνα το στοιχείο της γνώσης, προκειμένου να αρχίσει να τρέχει η αποκλειστική προθεσμία της αποποίησης, κρίνεται στο πρόσωπο των γονέων του (βλ ΑΠ 1211/2008 Νόμος, ΑΠ 338/2004 Δνη 2005. 1451, ΝοΒ 2005. 463, ΑΠ 493/2003 Νόμος). Στην περίπτωση αυτή η αποποίηση πρέπει να γίνει από τους ασκούντες την γονική του μέριμνα γονείς του, αφού τηρηθούν οι προβλεπόμενες από τον νόμο διατυπώσεις (άρθρα 1526 και 1625 παρ. 1 περ.1 ΑΚ). Εξάλλου, κατά την διάταξη της παραγράφου 3 του ίδιου ως άνω άρθρου, η προθεσμία αποποίησης αναστέλλεται για τους ίδιους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή, με συνέπεια την ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 255 επ. ΑΚ. Επομένως, αν ο κληρονόμος εμποδίστηκε να ασκήσει το δικαίωμα αποποίησης από δικαιοστάσιο ή από άλλο λόγο ανωτέρας βίας μέσα στην τετράμηνη προθεσμία του άρθρου 1847 ΑΚ υπάρχει θέμα αναστολής της και-λόγω του ότι πρόκειται για προθεσμία μικρότερη των έξη μηνών-η προθεσμία αυτή δεν λήγει πριν από την παρέλευση 4 μηνών από την παύση της αναστολής, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 257 εδ. β΄ ΑΚ (ΜΠρΑθ 4773/1992 Αρμ 1992. 1230, Ν. Ψούνη Κληρονομικό Δίκαιο, 2004. παρ. 6, σελ. 158, Ν. Παπαντωνίου Κληρονομικό Δίκαιο, εκδ. 5^η, παρ.19, σελ. 91). Λόγο ανωτέρας βίας , που αναστέλλει την συμπλήρωση της προαναφερόμενης προθεσμίας προς αποποίηση, συνιστά ο χρόνος που μεσολαβεί από τότε που ο νόμιμος αντιπρόσωπος του ανίκανου προς δικαιοπραξία υπέβαλλε στο δικαστήριο αίτηση για παροχή άδειας αποποίησης μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης του δικαστηρίου (ΑΠ 338/2004 Δνη 2005. 1451). Επίσης, ανωτέρα βία και λόγο αναστολής αποτελεί και η αντικειμενική αδυναμία των γονέων του ανηλίκου να ασκήσουν το νόμιμο δικαίωμα τους και ως τέτοιος λόγος κρίνεται και η υποχρεωτική αποχή των δικηγόρων από την άσκηση των καθηκόντων τους.

Τέλος, με την διάταξη του άρθρου 797 εδ. α’ ΚΠολΔ προσδιορίζεται το κατά τόπον αρμόδιο δικαστήριο για την παροχή της κατά τον νόμο – δηλαδή το ουσιαστικό δίκαιο – απαιτούμενης άδειας, η οποία αποτελεί απαραίτητο όρο για την ενεργοποίηση των έννομων συνεπειών ορισμένων πράξεων που ενεργούνται από αυτούς που ασκούν την γονική μέριμνα του ανηλίκου. Κατά τόπον αρμόδιο δικαστήριο στην περίπτωση αυτή είναι το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η κατοικία του ανηλίκου (βλ ΜΠρΑθ 477/2009, ΕφΑΔ 2010. 983, με παρατηρήσεις Α. Πλεύρη, ΜΠρΘεσ 39915. 2008, ΕΠολΔ 2009. 245, με σημείωμα Π. Γιαννόπουλου, ΜΠρΑρτ 103/1993 Αρμ 1994).

Η πληρεξουσία δικηγόρος των αιτούντων, πρίν από κάθε συζήτηση, με δήλωσή της που καταχωρήθηκε στα ταυτάριθμα με την παρούσα απόφαση πρακτικά συνεδριάσεως του Δικαστηρίου τούτου, διόρθωσε το επώνυμο της δεύτερης αιτούσας από …στο ορθό ….

Στην προκειμένη περίπτωση οι αιτούντες, οι οποίοι ασκούν από κοινού την γονική μέριμνα των ανήλικων τέκνων τους α) Θ.Σ. του Χ..και της Μ., β) Ά. Σ. του Χ. και της Μ., γ) Α. Σ. του Χ. και της Μ. και δ) Α.Σ. του Χ. και της Μ., με την υπό κρίση αίτησή τους, που διορθώθηκε παραδεκτά (άρθρο 224 του Κ.Πολ.Δ.) με δήλωση της πληρεξουσίας δικηγόρου των, που καταχωρήθηκε στα ταυτάριθμα με την παρούσα απόφαση πρακτικά συνεδρίασης του Δικαστηρίου τούτου, α) ως προς το επώνυμο της δεύτερης αιτούσας στο ορθό Κ. και β) ως προς την κληρονομική διαδοχή του γιού της αποβιωσάσης- ύπαρξη ιδιόγραφης διαθήκης, δυνάμει της οποίας κατέστη κληρονόμος ο γιός της θανούσης, και τον χρόνο δημοσίευσης τούτης(βλέπε τα ταυτάριθμα πρακτικά) ζητούν, κατ’ ορθοτέρα εκτίμηση του δικογράφου, υπό τις προαναφερόμενες ιδιότητες τους, να τους δοθεί η άδεια να αποποιηθούν για λογαριασμό των παραπάνω τέκνων τους, την εξ αδιαθέτου επαχθείσα σε αυτά κληρονομιά της θείας της δεύτερης αιτούσας, Ε.Μ. του Δ. και της Ε. κατοίκου εν ζωή Ν., που απεβίωσε στις 8.4.2015 στην Λ. , αφήνοντας με διαθήκη μοναδικό κληρονόμο τον μοναχογιό της Α. Ψ., ο οποίος αποποιήθηκε την κληρονομιά της μητέρας του, όπως και η δεύτερη αιτούσα, που υπεισήλθε στην προαναφερόμενη κληρονομιά ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος λόγω της προαποβίωσης της μητέρας της Ά. συζύγου Β. Κ. – αδελφής της θανούσας, με την από 25.2.2016 δήλωση αποποίησης, για τον λόγο ότι αυτή στερείται παντελώς ενεργητικού, καθώς η κληρονομούμενη δεν είχε κατά τον χρόνο του θανάτου της κανένα περιουσιακό στοιχείο, και είχε μεγάλο παθητικό και ως εκ τούτου η αποδοχή της δεν συνάδει προς το συμφέρον των ανωτέρω ανηλίκων τέκνων τους. Ζητούν επίσης, λόγω του ότι οι αιτούντες κατά το χρονικό διάστημα από 26.2.2016 έως και τις 5.6.2016 δεν μπορούσαν να καταθέσουν την ένδικη αίτηση, λόγω της πλήρους αποχής των δικηγόρων, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν και η κατάθεση πάσης φύσεως δικογράφων από τις 12.1.2016 έως και τις 5.6.2016 να αναγνωριστεί ότι η τετράμηνη προθεσμία προς αποποίηση ανεστάλη εξ ανωτέρας βίας και συγκεκριμένα λόγω της πανελλαδικής αποχής των δικηγόρων από τα καθήκοντα τους από 26.2.2016 έως και 5.6.2016.

Η ένδικη αίτηση αρμόδια εισάγεται για να συζητηθεί ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου κατά την διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 739, 740 παρ.1, 797 του ΚΠολΔ., όπως το δεύτερο και το τρίτο έχουν αντικατασταθεί με την παρ. 2 του άρθρου έκτου του άρθρου 1 του ν. 4335/2015, 741 ΚΠολΔ. σε συνδυασμό με το άρθρο 121 του ΕισΝΑΚ) και είναι νόμιμη, στηριζόμενη στις διατάξεις των άρθρων 127, 255, 257, 258, 261, 1510, 1526, 1527, 1625 αριθμ. 1, 1847 εδ. 1 και 3, 1848 και 1856 ΑΚ), πλην του αιτήματος περί αναγνώρισης ότι η τετράμηνη προθεσμία προς αποποίηση ανεστάλη εξ ανωτέρας βίας και συγκεκριμένα λόγω της πανελλαδικής αποχής των δικηγόρων από τα καθήκοντα τους από 26.2.2016 έως και 5.6.2016, το οποίο κρίνεται απορριπτέο ως μη νόμιμο, αφού σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 797 ΚΠολΔ αίτημα της αίτησης του άρθρου 797 είναι η χορήγηση άδειας για την διενέργεια ορισμένων πράξεων και όχι η αναγνώριση ή μη της αναστολής προθεσμιών, που ούτως ή άλλως αποτελεί αντικείμενο του ελέγχου της ουσίας της υπόθεσης. Πρέπει, επομένως, κατά το μέρος που κρίθηκε νόμιμη, να ερευνηθεί περαιτέρω η ουσιαστική βασιμότητά της, δεδομένου ότι για το παραδεκτό της συζήτησής της έχει τηρηθεί η προβλεπόμενη από την διάταξη του άρθρου 748 παρ.2 του Κ.Πολ.Δ. προδικασία με την επίδοση αντιγράφου της ένδικης αίτησης στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών Λάρισας (βλέπε την υπ’ αριθμ. …/16.6.2016 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή Α.Π., που προσκομίζουν οι αιτούντες).

Από την εκτίμηση της ανωμοτί κατάθεσης της δεύτερης αιτούσας … αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Η Μ. Ε. του Δ. και της Ε., κάτοικος όσο ζούσε Ν., οδός Ε. αριθμός …, απεβίωσε στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Λ., ήτοι στην Λ. στις 8.4.2015 (βλέπε το με αριθμό πρωτ. …/2015 απόσπασμα ληξιαρχικής πράξης θανάτου της ληξιάρχου Δ. Ε. Ν. του Δήμου Β.), έχοντας αφήσει την από 19.8.2014 ιδιόγραφη διαθήκη, που δημοσιεύθηκε με το υπ’ αριθμ. 78/30.10.2015 πρακτικό δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης του Ειρηνοδικείου Αλμυρού, με την οποία εγκαθιστούσε γενικό κληρονόμο της τον μοναχογιό της Α.Ψ. (βλέπε το με αριθμό πρωτ. …/2015 πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών του Δήμου Β. και το υπ’ αριθμ. 78/30.10.2015 πρακτικό δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης του Ειρηνοδικείου Αλμυρού).Ο κληρονόμος της Ε. Μ., Α.Ψ., στις 11.11.2015 αποποιήθηκε εμπρόθεσμα την κληρονομιά της μητέρας του(βλέπε την υπ’ αριθμ. 107/11.11.2015 έκθεση αποποίησης κληρονομιάς), που προήλθε από την παραπάνω διαθήκη, μέσα στην τετράμηνη προθεσμία από την δημοσίευση της διαθήκης, με συνέπεια η επαγωγή ως προς αυτόν να θεωρείται ως μη γενομένη (άρθρο 1856 ΑΚ). Στην συνέχεια η κληρονομιά επήχθη στους εξ αδιαθέτου κληρονόμους της Ε. Μ., ήτοι στην αδελφή της Μ. Μ. και στα τέκνα της προαποβιωσάσης (την 7.11.2008) αδελφής της Μ. – Κ. Α., Κ. Μ.(δεύτερη αιτούσα) και Κ. Α. (βλέπε την υπ’ αριθμ. …/2008 ληξιαρχική πράξη θανάτου και το με αριθμό πρωτ. …/2016 πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης του Δήμου Κ.).

Η ανωτέρω αιτούσα αποποιήθηκε εμπρόθεσμα, μέσα στην τετράμηνη προθεσμία του άρθρου 1847 ΑΚ από τότε που πληροφορήθηκε την σε αυτήν επαγωγή της κληρονομιάς, ήτοι στις 25-2-2016, την επαχθείσα σε αυτήν κληρονομιά με συνέπεια η επαγωγή ως προς αυτήν να θεωρείται ως μη γενομένη (άρθρο 1856 ΑΚ). Στην συνέχεια η κληρονομιά και κατά το ποσοστό της δεύτερης των αιτούντων επήχθη στα ανήλικα τέκνα των αιτούντων Σ. Θ. του Χ. και της Μ., Σ. Ά. του Χ. και της Μ., Σ. Α. του Χ. και της Μ. και Σ. Α. του Χ. και της Μ., τα οποία γεννήθηκαν στις 13-12-2004, 12-8-2008, 25-9-2014 και 25-9-2014 αντίστοιχα (βλέπε το με αριθμό πρωτ. …/1.12.2016 πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης του Δήμου Λ.) και τα οποία κατοικούν στην Λ. (οδός Ε. αριθμός …).

Περαιτέρω αποδείχθηκε ότι η ανωτέρω αποβιώσασα Ε.Μ. δεν άφησε κανένα ακίνητο περιουσιακό στοιχείο (βλέπε κατάθεση της δεύτερης αιτούσας), αντίθετα είχε μεγάλες οφειλές προς Τράπεζες, όπως προκύπτει από την κατάθεση της δεύτερης αιτούσας και το σχετικό έγγραφο της A. BANK (ιδίως στην A. BANK είχε οφειλή ύψους 56.979,00 Ε, όπως προκύπτει από τον προσκομιζόμενο λογαριασμό). Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η εν λόγω κληρονομιά έχει μεγάλο παθητικό και καθόλου ενεργητικό. Κατόπιν τούτων, είναι προφανές ότι παρά την επαγωγή της ανωτέρω κληρονομιάς στα ανήλικα τέκνα των αιτούντων με το ευεργέτημα της απογραφής προς αποφυγή άσκοπων ταλαιπωριών και δαπανών συντρέχει νόμιμος λόγος να παρασχεθεί η αιτούμενη άδεια αποποίησης της κληρονομιάς στους αιτούντες.

Εξάλλου, επειδή κατά το χρονικό διάστημα από 12.1.2016 έως και 5.5.2016, με αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Λ., λόγω της πλήρους αποχής των δικηγόρων Λ., δεν επιτρεπόταν η κατάθεση πάσης φύσεως δικογράφων, με αποτέλεσμα να κωλύονται οι αιτούντες από 26.2.2016 έως 5.6.2016 να καταθέσουν την ένδικη αίτηση, ως ασκούντων την γονική μέριμνα των ανηλίκων τέκνων τους, για χορήγηση άδειας για αποποίηση της κληρονομιάς της θείας της β΄αιτούσας, έχει ανασταλεί, κατά τις διατάξεις των άρθρων 1847 εδ. 3 και 255 επ. ΑΚ, η τετράμηνη προθεσμία αποποίησης των ανηλίκων τέκνων των αιτούντων από λόγο ανωτέρας βίας (αποχή δικηγόρων) για το χρονικό διάστημα από 26.2.2016 έως 5.6.2016, η οποία ξεκίνησε στις 6.6.2016 και αναστάλθηκε εκ νέου στις 14.6.2016 (οπότε παρήλθαν 8 ημέρες), με την άσκηση της κρινομένης αίτησης, οπότε απο την κατάθεση της ένδικης αίτησης μέχρι την έκδοση της οριστικής απόφασης αναστάλθηκε εκ νέου η τετράμηνη προθεσμία και συνεπώς δικαιούνται οι αιτούντες, μετά την χορήγηση άδειας από το δικαστήριο και μέσα σε 4 μήνες από την δημοσίευση της απόφασης, που θα χορηγεί την σχετική άδεια, να αποποιηθούν για λογαριασμό των τέκνων τους την ως άνω κληρονομιά. Πέραν τούτου, αφού η δεύτερη αιτούσα αποποιήθηκε την επαχθείσα σε αυτήν κληρονομιά στις 25.2.2016 και η ένδικη αίτηση κατατέθηκε στις 14.6.2016, ήτοι 10 ημέρες πριν την παρέλευση της τετράμηνης προθεσμίας για αποποίηση της επαχθείσας στα ανήλικα τέκνα των αιτούντων κληρονομιάς, υφίσταται ακόμη το δικαίωμα για αποποίηση για λογαριασμό των ανηλίκων τέκνων των αιτούντων, καθόσον από την κατάθεση της ένδικης αίτησης μέχρι την έκδοση της οριστικής απόφασης αναστάλθηκε εκ νέου η τετράμηνη προθεσμία, οπότε από την δημοσίευση της παρούσας απόφασης θα συνεχιστεί η παραγραφή, σε καμιά όμως περίπτωση δεν συμπληρώνεται πριν την πάροδο 4 μηνών, σύμφωνα με το άρθρο 1847 περ. 3 ΑΚ σε συνδυασμό και κατ’ αναλογική εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 255 επ. ΑΚ..

Συνακόλουθα η ένδικη αίτηση των αιτούντων πρέπει να γίνει δεκτή ως βάσιμη και κατ’ ουσίαν κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο διατακτικό.